Fenomen Fredry

W tym artykule zajmiemy się naszym największym polskim komediopisarzem, czyli Aleksandrem Fredro...Trudno ogarnąć w jednym artykule jego jakże bogatą twórczość literacką dlatego zajmiemy się dwoma odległymi od siebie z powodu formy dziełami...Kultową Zemstą i mniej znanym dziełem napisanym prozą Świeczka Zgasła.

ZEMSTA

Polska komedia wszech czasów

Jako sztukę teatralną uznaje się Zemstę Aleksandra Fredro jedną z najlepszych jakie napisano u nas w ogóle. Hrabia inspirował się obcą literaturą, co świadczy o jego obyciu. Zainspirowany dokumentem znalezionym w zamku Kamieniec napisał komedię o szlacheckich obyczajach, którą uważa się za jego szczytowe osiągnięcie. Na owe czasy mógł być postrzegany jako piewca czarnego humoru.

Teatr Cracovia Zemsta

Oczywiście mit zwaśnionych rodów jest znacznie starszy i mamy go w Romeo i Julia Szekspira, ale Zemsta to jednak specyfika mówi o specyfice sarmackiej kultury. Czuć dech pięknych szlacheckich czasów w których życie przebiegało na ciągłych ślubach i weselach i obracaniem często cudzego majątku...

W sztuce pojawia się również parodia Szekspirowskiego pojedynku, gdyż nie dochodzi do niego. Jest to mistrzowski motyw. Fredro nabija się z sąsiedzkiej chorej nienawiści oraz promuje zgodę narodową do która nadchodzi w obliczu małżeństwa młodej pary kochanków. Miłość jednak zwycięża. Nie ginie żaden z bohaterów. Fredro drwi ze śmierci i Papkina, który odgrywa groteskową scenę pożegnania ze światem...

Papkin Grzegorz Juras

PAPKIN wykonaniu Jakuba Palacza https://www.cda.pl/video/619048788/vfilm

Scena czytania testamentu jest jedną z kultowych scen sztuki. Od razu można sprawdzić czy dany aktor nadaje się do tej trudnej roli czy też nie.

Fredro naśmiewa się również z analfabetyzmu, który był powszechnym w tych czasach oraz z fałszywej bogobojności którą zawarł w postaci Rejenta Milczka (...z kornym licem ale z diabłem w duszy...) Papkin jest z pewnością motywem francuskim z sztuce. Jako zubożały szlachcic zmuszony pójść do wojska jest desperatem, który wykonuje podejrzane usługi będące czymś na wzór dzisiejszego lobbingu. Bierze na siebie dziwne zadania towarzyskie za które próbuje wyciągnąć od ofiary jak najwięcej złota. Wykorzystując swoje zdolności perswazji i lapidarność języka staje się groteskowym graczem bez którego sztuka nie mogła by zaistnieć. Jest to on motorem akcji Zemsty.

Humor sztuki jest często urozmaicony seksualnymi żartami i motywami. Fredro słynie z Zemsty i Ślubów Panieńskich. Są to w dwie komedie, które prawie każdy uczeń szkoły podstawowej warto również poczytać inne sztuki tego płodnego i zbereźnego komedio-pisarza.

Jan Mancewicz jako Cześnik

Lech Wroński Dyndalski

Drugą mniej znaną pozycją Fredry jest jednoaktówka pt. Świeczka Zgasła...Co ciekawe pisana prozą co daje możliwości łatwiejszej adaptacji dzieła na język filmowy. Sztuka rozgrywa się między dwojgiem bohaterów i jest de facto krytyką kawalerstwa. Poeta ziemianin pokazany przez Fredrę to w domyśle on sam. Jest to doskonale utkana autoironia...

Tak jak Zemsta jest dziełem bardzo polskim i nie bardzo może ulec transformacji językowej na inny język, to Świeczka Zgasła pisana prozą może doskonale zaistnieć w klimacie Dzikiego Zachodu. Zmieniając kilka informacji geograficznych i parę nazwisk nasi bohaterowie przenoszą się do Ameryki czasów wojny Secesyjnej...Takiej transformacji Fredry do USA dokonał teatr Vis a Vis z Krakowa. Sami oceńcie czy im się udało.